Małopolski Szlak Architektury Drewnianej - objazdówka (094)

Wycieczka autokarowa
Data: 20.10.2019 (niedziela)

Prowadzący:

Stefan Jurkowsi

Trasy:

Wycieczka objazdowa Małopolskim Szlakiem Architektury Drewnianej Nr 094 odbędzie się zgodnie z planem to jest 20 października 2019 roku.
Z licznych możliwości i kierunków wyjazdu wybrałem rejon raczej omijany przez nasze koło w swoich wyjazdach w tereny górskie, i dlatego proponuję wyjazd na tereny położone na zachód od Krakowa. Na tym kierunku mamy drewniane kościoły, brak jest architektury świeckiej, dlatego myślę że po drodze zobaczymy dla oddechu interesujące dwory.
Wyjazd przewiduję o godzinie 7,00 z parkingu obok szkoły muzycznej lub jak kto woli dawnego kina „Światowid”. Przejazd przez Kraków tradycyjną trasą w kierunku zakopianki.
Powrót do Krakowa przewiduję na godzinę 18,00 .
Przewidywana cena wyjazdu to 35 zł dla członków PTTK i 40 dla niezrzeszonych.
Zapisy prowadzę osobiście i proszę o kontakt SMS, Tel 606 178 757 lub
e-mail sjurkowski@wp.pl
Wpłaty proszę przelewać do 16 października na konto Hutniczo-Miejskiego Oddziału PTTK w Krakowie ul. Bulwarowa 37
„Bank PKO BP O/Kraków”
16 1020 2906 0000 1302 0369 8461
do dnia 16.10.2019 r roku z dopiskiem "Wycieczka Nr 094"

O wycieczce:

Moje refleksje na temat jednodniowej objazdówki !!!
Wycieczka odbyła się pod światłym kierownictwem Stefana!!!
I ja zdecydowałem się na nią wybrać! Hej! Gdzie się podziali Świrogórcy z którymi przemierzałem (przebiegałem) niezmierzone góry. Niestety zobaczyłem podobnych do siebie (nie wszyscy, na szczęście :) ) trochę zmęczonych turystów, ja niestety trochę bardziej. Grupa w/g mojej obserwacji weszła w wiek stateczny, nawet ja nic na to nie poradzę. Mimo tego, było mi bardzo miło znowu zobaczyć znajome serdeczne, uśmiechnięte, przyjazne twarze. Cała radość dla mnie !
Właśnie takie wycieczki, już może nie wysokie góry, pozwolą w dalszym ciągu być aktywnym naszej grupie.
To był mój ostatni krzyk, nad minionym czasem, nad wieloma laty spędzonymi w Waszym miłym towarzystwie, a który to czas już się nie powtórzy.
Pomysł samej wycieczki był znakomity, Stefan biedny musiał trochę postudiować mimo braku czasu, ale zrobił to znakomicie.
Jak zwykle pogoda mu dopisała, to już odpadł jeden argument do narzekania (Nie mam tu siebie na myśli )
Reasumując, więcej takich wycieczek a stateczni turyści będą w dalszym ciągu aktywni. Przecież o chodzi !!!

Krytykus d. Tytus

Dzisiejsza wycieczka Małopolski Szlak Architektury Drewnianej była nastawiona głównie na zwiedzanie kościołów, bo głównie one pozostały po wiekach, ale ponieważ na tym terenie są ciekawe pałace i dwory więc je również podziwialiśmy. Wszystko w bardzo bliskiej odległości od Krakowa, a jakie perełeczki…
A teraz by cokolwiek pozostało w pamięci, to co zdołałam zapamiętać, zanotować i podglądnąć w Internecie w kolejności chronologicznej opiszę. Jak coś pokręciłam , to proszę o informację, poprawię.
W Polsce kościoły drewniane budowane są XIV do XVII w są orientowane tzn. prezbiterium kościoła skierowane jest na wschód ( bo stamtąd wstaje słońce i oświeca świat), gotyckie - okna wychodzą na południe, od północy okien nie było by ciemne mocy nie miały tam dostępu. Kościoły początkowo dwuczęściowe, węższe prezbiterium i na ogół prostokątna nawa dla wiernych, budowane na zrąb, kryte dwuspadowym dachem konstrukcji więźbowo- zaskrzynieniowej, w Małopolsce o równej kalenicy, z takimi samymi kątami spadów nad prezbiterium i nawą główną, na Śląsku kalenice na różnej wysokości nad prezbiterium i nawą główną z różnymi katami spadów. Później dobudowywano wieże o konstrukcji słupowo ramowej i przedsionek który chronił od wiatru.

WOLA RADZISZOWSKA - Kościół p. w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny powstał w końcu XV w., najstarszy drewniany kościół w Małopolsce. W bryle kościoła można wyróżnić wielobocznie prezbiterium i nawę konstrukcji zrębowej oraz wieżę dostawioną na przełomie XVI i XVII wieku. Najefektowniej prezentuje się wieża, którą wieńczy ostrosłupowy hełm z czterema narożnymi wieżyczkami. Zgodnie z dawnymi wierzeniami, okna znajdują się tylko od strony południowej.
Wyposażenie pochodzi przede wszystkim z okresu renesansu i baroku. Główny ołtarz powstał w drugiej połowie XVII w. Znajduje się w nim gotycki obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Obraz ten pochodzi z 1462 r. Ołtarze boczne powstały w końcu XVII w. W jednym mieści się cenny obraz św. Anny Samotrzeć z ok. 1600 roku, w drugim jest umieszczony obraz Ukrzyżowania. Na belce tęczowej znajduje się gotycki krucyfiks z początku XVI wieku.

JURCZYCE - Izba Pamięci Rodu Hallerów. Wystawa mieści się w budynku dawnej szkoły ufundowanej przez rodzinę Hallerów. Rozpoczęła swoją działalność wraz z I Krakowskim Zjazdem Towarzystwa Pamięci Generała Józefa Hallera i Hallerczyków w 2000 r. Inicjatorką i utworzenia tej wystawy i jej opiekunem jest pani Teresa Szczygieł. Dziękujemy tej pani za wyczerpujące słowa o Józefie Hallerze, wodzu Błękitnej Armii, o zasługach jego i całego rodu dla naszego Kraju.

KRZĘCIN – Kościół p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny pochodzi z 1589 r. nawa i prezbiterium typ śląski, Prezbiterium zamknięte trójbocznie. W 1887r. przebudowany, przedłużono nawę kościoła i od strony zachodniej dobudowano dwie wieże. Górne arkadowe pięterka wież, zabezpieczone balustradami, podtrzymują na słupach konstrukcje wysmukłych iglicowych hełmów. Wewnątrz wyposażenie barokowe. Najstarszy obraz z 1520 r. znajduje się w ołtarzu głównym. Jest to Matka Boska z Dzieciątkiem. Obie postacie ozdobione są złotymi sukienkami i koronami.

SOSNOWICE - Kościół p. w. Najświętszej Marii Panny wybudowany w drugiej połowie XVI w. Fundatorami kościoła była rodzina Strzałów, właścicieli Sosnowic. Kościółek jest maleńki, konstrukcja zrębowa. Posiada krótkie prezbiterium i nawę w kształcie kwadratu. W ołtarzu głównym znajduje się słynący z cudów obraz Matki Boskiej Sosnowickiej z XVI wieku. Z prawej strony. Z prawej strony głównego wejścia do kościoła stoi figura Matki Bożej trzymająca w ręce różaniec. Jest to kamienna rzeźba, która pochodzi z wysepki na stawie z majątku dworskiego w Wielkich Drogach, który należał do Zofii Brandysowej herbu Radwan. Rzeźbę przetransportowano w czasie II Wojny Światowej i dzięki temu nie została zniszczona.

PASZKÓWKA – pałac Wężyków . Wzmianki o Paszkówce datowane są na XII wiek, kiedy to te tereny były we władaniu rycerzy Radwanitów. Kiedy w XIX wieku stała się własnością Rodziny Wężyków, w 1865 roku Leonard Wężyk rozpoczął trwającą pięć lat budowę neogotyckiego pałacu, który był siedzibą rodu do 1940 roku. Pałac przetrwał II wojnę światową bez zniszczeń. Później przeszedł na własność Skarbu Państwa i pozostawał w tej gestii do roku 1997.
W okresie powojennym początkowo w pałacu znalazło swą siedzibę kółko rolnicze, później szkoła, ośrodek zdrowia, punkt weterynaryjny. Przez pewien czas na najniższej kondygnacji funkcjonowała nawet pieczarkarnia, co szczególnie nadwerężyło substancję budynku. Gruntowny remont miał miejsce w 1971 roku, dobudowano wówczas piętro i w 1975 roku uruchomiono pensjonat "Kasztelanka" krakowskiego Biura Podróży "Turysta". Z początkiem lat 90. obiekt popadał w coraz większą ruinę, stan budynku pogrążały organizowane tu dyskoteki i zabawy. Opuszczony, zdewastowany, w 1997 roku został zakupiony od władz gminy. Nabywcą został Jan Oleksy wraz z żoną Anną, polski biznesmen, obecnie zamieszkały w USA. Po wyremontowaniu i przywróceniu obiektowi dawnego charakteru, pałac zaczął pełnić funkcję hotelu i centrum konferencyjnego.

KOPYTÓWKA - Zespół dworsko – parkowy pochodzi z drugiej połowy XIX wieku. W jego skład wchodzi murowany dwór z oficyną i spichlerzem oraz stajniami.
Dwór wybudował w 1870 roku Józef Baum, hrabia i poseł do Sejmu Krajowego Galicji oraz Rady Państwa. Po jego śmierci Kopytówka stała się własnością jego żony Walerii Dunin. Do II Wojny Światowej właścicielem majątku był Ludwik Dunin. Po wojnie dobra w Kopytówce zostały rozparcelowane. Właścicielem dworku zostało Nadleśnictwo w Kalwarii Zebrzydowskiej - Lanckoronie, a potem Nadleśnictwo w Andrychowie. Dziś mieszczą się w nim mieszkania i nadal zarządzany jest przez Spółdzielnię Rolniczą. Budynek ma charakter eklektyczny, z elementami angielskiego gotyku. Ciekawostką są 3 ośmioboczne wieżyczki: 2 dwukondygnacjowe i trzykondygnacjowa, a także 2 ganki. Nad jednym z nich widnieje herb rodu Duninów-Łabędź.
Przed obecnym budynkiem dworu w okolicy stał starszy dwór, a w nim kaplica z obrazem Matki Bożej z Dzieciątkiem. Według legendy, w 1641 roku Stanisław Paszkowski z podczas modlitwy zauważył spływające z oczu Matki Bożej krwawe łzy. O zdarzeniu został powiadomiony biskup krakowski. Poproszono właściciela, by podarował obraz kościołowi w Marcyporębie. Tradycja głosi, że Stanisław Paszkowski wyruszył z obrazem do Marcyporęby, jednak w czasie podróży poczuł, że jakaś siła kieruje go w zupełnie inną stronę, niż zamierzał. Wędrując, dotarł do sanktuarium kalwaryjskiego. Zrozumiał wtedy, że wolą Bożą jest, aby wizerunek płaczącej Matki Bożej spoczął właśnie w tym miejscu.

MARCYPORĘBA – Kościół p.w. Św. Marcina wybudowany w 1670 roku w miejscu starszego, poświęcony w 1677. W latach 1976–1980 dobudowano drewnianą wieżę. Budynek drewniany, orientowany, konstrukcji zrębowej, ściany pokryte pionowo z listowaniem. Dach dwuspadowy kryty blachą z barokową sygnaturką. Wieża konstrukcji słupowo-ramowej z izbicą, nakryta ostrosłupowym hełmem. Prezbiterium zamknięte trójbocznie z dobudowaną zakrystią, stropy kasetonowe. Ściany pokryte polichromią z XIX i XX wieku. Najstarszym zabytkiem w kościele jest drewniany gotycki krzyż z poprzedniego kościoła z pierwszej połowy XVI wieku. Malowidła późny barok.

RYCZÓW - Pałac w stylu eklektycznym tzw. arkadowym, wybudowany w latach 1862 – 1864 na zlecenie Tytusa Drohojowskiego. W 1936 zakupiony przez generała Zygmunta Piaseckiego. Po wojnie w 1945 pałac przejęło PGR, mieściły się tam biura i sklep GS. Budynek doprowadzono do ruiny. W 1980 r. pałac został opuszczony. W 1991 r. córka generała odzyskała pałac, kupując go wraz z parkiem. Skromnymi środkami naprawiono dach i zawalone stropy, osuszono piwnice, odbudowano taras, wyremontowano wnętrza .Założona w 2010 r. fundacja „Pałac w Ryczowie” planuje udostępnić w pałacu bogate zbiory sztuki Marty Tarabuły, właścicielki Galerii Zderzak, wnuczki gen. Piaseckiego. Wraz z Izbą Pamięci utworzą one muzeum regionalne o unikalnym charakterze niepodległościowo-artystycznym.

SPYTKOWICE - Pałac Wieś Spytkowice była już wymieniona w dokumentach w 1228 roku, należała od 1315 roku do księstwa oświęcimskiego, a od 1445 roku do księstwa zatorskiego. W 1488 roku została sprzedana Piotrowi Myszkowskiemu. Zabytkowy zamek został wzniesiony na fundamentach średniowiecznej budowli. Na miejscu zniszczonej warowni w pierwszej połowie XVI wieku kasztelan sądecki Wawrzyniec Myszkowski zbudował zamek łączący cechy gotyku i renesansu. Około roku 1630 starosta lelowski Mikołaj Szyszkowski przystąpił do przebudowy zamku. W jej wyniku nie zachowały się żadne widoczne ślady pierwotnego założenia. Zamek został przekształcony w piętrową, trójskrzydłową budowlę otaczającą arkadowy dziedziniec z dwoma kwadratowymi basztami od frontu, noszącą cechy wczesnobarokowej rezydencji. We wnętrzach zachowały się wspaniałe, kamienne portale: od późnogotyckiego w południowo-wschodnim narożniku zamku, poprzez renesansowe aż do barokowych z herbem Ostoja. Ostatnim właścicielem Spytkowic był Adam hr. Potocki. Po zakończeniu drugiej wojny światowej spytkowicki zamek został przejęty przez Skarb Państwa, a majątek ziemski uległ parcelacji. Zniszczonego w czasie II wojny światowej majątku zrzekli się Potoccy na rzecz Skarbu Państwa, a ten przekazał go Naczelnej Dyrekcji Archiwów. Dzięki generalnemu remontowi i rozbudowie w latach 90. XX w. zamek został przystosowany do obecnej funkcji: mieści się tutaj siedziba Ekspozytury Archiwum Narodowego w Krakowie.

PALCZOWICE Kościół p. w. św. Jakuba Młodszego w Palczowicach Wybudowany w 1894 roku, na miejscu poprzedniej świątyni z XV wieku, odnowiony w 1965. Kościół jest orientowany. Prezbiterium i nawę przykrywa gontowy dwuspadowy, dwukaletnicowy dach. Wieża konstrukcji słupowo – ramowej posiada izbicę, a powyżej niej również ośmioboczny namiotowy dach kryty gontem z którego wystają cztery wieżyczki. Wnętrze zostało wymalowane polichromią z XIX wieku. Wyposażenie pochodzi z XVII i XVIII wieku. W okresie reformacji (XVI w.) kościół przez ród Palczowskich , właścicieli Palczowic został zamieniony na zbór kalwiński.

ZATOR – zamek były zamek książęcy, obecnie odzyskali do potomkowie rodu Potockich. Jego historia sięga połowy XV wieku. Zbudowany został w stylu gotyckim książąt zatorskich. W XVII wieku zniszczony przez Szwedów. W XVIII w. objął go w posiadanie Piotr Dunin, ostatni starosta zatorski. W pierwszej połowie XIX wieku został przebudowany na klasycystyczny pałac i w tej formie istnieje do dziś. W budynkach zachowały się ostrołukowe sklepienia sal parteru i piwnice.

GRABOSZYCE - Kościół pod wezwaniem św. Andrzeja, zbudowany w 1585 roku, w miejscu wcześniejszej świątyni, orientowany, konstrukcji zrębowej, nakryty dachem dwuspadowym. W 1617 roku do budowli dostawiono wieżę, którą podwyższono w kolejnym stuleciu i nakryto baniastym hełmem. Ponad nawą nieco szerszą od prezbiterium wznosi się wieża sygnaturka.
Osobliwością kościoła w Graboszycach jest piętrowa zakrystia znajdująca się przy prezbiterium, ale uwagę skupia przede wszystkim barokowy wystrój z XVII i XVIII stulecia: krucyfiks na belce tęczowej, ołtarz główny z obrazami Matki Bożej z Dzieciątkiem i Św. Andrzeja, ze skrzydłami ołtarza szafkowego z obrazami Ecce Homo czyli Chrystusa w koronie cierniowej oraz Matki Boskiej Bolesnej. Obrazy te pochodzą z XVI wieku, a są podarunkiem królowej Anny Jagiellonki dla żony ówczesnego właściciela Graboszyc - Dionizego Brandysa.

RADOCZA - Kościół Przemienienia Pańskiego – jest orientowany, prezbiterium i nawa przykryte są wspólnym jednokalenicowym dachem, położona w zachodniej części kościoła wieża zwieńczona jest dachem strzelistym. Pochodzi z początku XVI wieku, przebudowywany w XVIII, XIX i XX wieku. Budowę kościoła ukończono w 1535, a w latach 1568-1598 służył ewangelikom kalwińskim. Gruntowna modernizacja nastąpiła w 1913, wtedy to m.in. stanęła nowa wieża. W 1980 stan techniczny kościoła (zbutwiały zrąb) wymusił już nie remont a demontaż kościoła. Zanim to jednak uczyniono dokonano pomierzeń, by móc możliwie najwierniej go odtworzyć. Prace te trwały od 1 lipca 1981 do grudnia 1985. Z kościoła sprzed demontażu pozostały oryginalne jedynie cztery słupy nośne słupowej konstrukcji wieży z początku XX wieku. Powtórna konsekracja świątyni nastąpiła 31 października 1999, czego dokonał arcybiskup metropolita krakowski Franciszek Macharski.
Nad nawą i prezbiterium znajduje się płaski strop, podobnie jak ściany wykonany ze świeżego drewna. W stropie nawy zaskrzynienia oparte na słupach. W barokowym ołtarzu głównym wykonanym w latach 1865-1870 mieści się obraz Przemieniania Pańskiego. Pozostałe dwa ołtarze boczne również barokowe.

WOŹNIKI - Kościół p.w. Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny prawdopodobnie zbudowany z fundacji cystersów na przełomie XV/XVI w. należy do nielicznej grupy kościołów, w których zastosowano zróżnicowane więźby dachowe nad poszczególnymi członami budowli. Ściany kościoła posiadają konstrukcję zrębową, są oszalowane pionowo, z listwowaniem. Prezbiterium jest węższe od nawy i zamknięte trójbocznie. Do prezbiterium od północy przylega zakrystia. Do nawy od strony południowej przylega murowana kaplica zbudowana w 1840 roku. W 1787 roku do kościoła dobudowano wieżę, a w 1930 roku - kruchtę o dwuspadowym dachu. W 1959 r. na skutek podpalenia spłonęły dachy, uszkodzeniu uległy stropy i ściany, spaliła się wieża i część wyposażenia kościoła. Świątynia została odbudowana w latach 1962–1964. Jest przykładem udanej rekonstrukcji konserwatorskiej po zniszczeniach jakim uległa w pożarze. Wykonali ją specjaliści z Pracowni Konserwacji Zabytków, pod kierunkiem prof. Wiktora Zina. W kruchcie belki stropowe pokryte są malowanymi napisami. Parapet chóru muzycznego z 3. ćwierci XX w. wypleciony jest z wikliny. Najcenniejsze zabytki: gotycki krucyfiks z XIV w. umieszczony na belce tęczowej, w ołtarzu głównym obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem z XIX w. organy w obudowie z XVIII w.

No to odrobiłam pracę domową :)
Monika